Historie en watererfgoed in Purmer-Zuid

(15,0 km)
De Purmer bestaat in 2022 400 jaar. Het is vier eeuwen geleden dat deze polder is drooggelegd met behulp van poldermolens. Fiets langs interessante plekken, lees de verhalen en de Purmer komt tot leven.

Deze fietsroute brengt je langs het zuidelijke deel van de Purmer.

  1. Start de route op het kruispunt van de Purmerenderweg en Westerweg. Hier stond in 1922 een erepoort
  2. Op een van de hoeken van het kruispunt vind je een stenen bank met het monument voor Jan Adriaansz Leeghwater.
  3. Fiets naar het zuidoosten op de Purmerenderweg (richting Monnickendam). Ga aan het einde van de Purmerenderweg rechtsaf, de Oosterweg op richting Monnickendam. Na ongeveer 600 meter ligt links Boerderij Zantwijck
  4. Volg de Oosterweg. Na 700 meter staat links Boerderij WolffenHoeck
  5. Volg de Oosterweg tot de Monnickendammerweg. Ga hier linksaf richting Monnickendam over het fietspad. Volg deze weg tot de brug over de Purmerringvaart en ga hier linksaf de Purmerdijk op. Aan het begin van deze weg stonden de molens die uitmaalden op het Stinkevuil.
  6. Volg de Purmerdijk. Na ongeveer 500 meter staat rechts het Gemaal Purmer-Zuid.
  7. Vo…

Deze fietsroute brengt je langs het zuidelijke deel van de Purmer.

  1. Start de route op het kruispunt van de Purmerenderweg en Westerweg. Hier stond in 1922 een erepoort
  2. Op een van de hoeken van het kruispunt vind je een stenen bank met het monument voor Jan Adriaansz Leeghwater.
  3. Fiets naar het zuidoosten op de Purmerenderweg (richting Monnickendam). Ga aan het einde van de Purmerenderweg rechtsaf, de Oosterweg op richting Monnickendam. Na ongeveer 600 meter ligt links Boerderij Zantwijck
  4. Volg de Oosterweg. Na 700 meter staat links Boerderij WolffenHoeck
  5. Volg de Oosterweg tot de Monnickendammerweg. Ga hier linksaf richting Monnickendam over het fietspad. Volg deze weg tot de brug over de Purmerringvaart en ga hier linksaf de Purmerdijk op. Aan het begin van deze weg stonden de molens die uitmaalden op het Stinkevuil.
  6. Volg de Purmerdijk. Na ongeveer 500 meter staat rechts het Gemaal Purmer-Zuid.
  7. Volg de Purmerdijk verder en bekijk na ruim een kilometer de kaart van het Purmermeer vóór de drooglegging. 
  8. Verlaat de Purmerdijk na een kilometer. Ga rechtsaf naar beneden, richting de Hofweg. Ga bij de driesprong linksaf de Hofweg op. Aan het einde, vlak bij de brug naar Ilpendam heeft links Kasteel Ilpenstein gestaan.
  9. Ga voor de brug over de Purmerringvaart rechtsaf, de Pumerdijk op. De Purmerringvaart is dan aan je linkerkant. Vlak voordat de weg flauw naar rechts en beneden gaat, heb je zicht op Polder De Nes
  10. Volg de Westerweg ongeveer 1,5 kilomter tot het fietspad op de Groeneweg. Ga rechtsaf het fietspad op. 
  11. Links is het Purmerbos. Ga bij het bruggetje linksaf het Purmerbos in over het fietspad. Na enkele flauwe bochten kom je bij de Molentocht
  12. Ga linksaf richting de Westerweg. Op ongeveer tweederde van diet fietspad is rechts een weiland waar wapens zijn gedropt in de Tweede Wereldoorlog.
  13. Blijf het fietspad volgen tot de Westerweg en ga dan rechtsaf. Na ongeveer 200 meter lag links de verdwenen boerderij Spieringshof en buitenplaats Westwijck
  14. Volg de Westerweg tot het kruispunt met de Purmerenderweg. Dit is het einde van de route. Hier vind je de Purmerkerk en het Monument.

Ter gelegenheid van 400 jaar de Purmer zijn er twee fietsroutes gemaakt: een van 17 km door het noordelijke deel en een van 15 km door het zuidelijke deel van de polder. Beide routes starten bij het kruispunt Purmerenderweg-Westerweg bij de Purmerkerk en kunnen makkelijk worden gecombineerd.
Maak met de routes een tijdreisje door de geschiedenis van het gebied. De routes zijn gemaakt door het Waterlands Archief met medewerking van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. 

Dit ga je zien

Startpunt: Westerweg 50
1445 AD Purmerend
1

In 1922 toen de Purmer 300 jaar was drooggelegd, stonden op verschillende locaties erepoorten zoals deze aan de Purmerenderweg.

Erepoort Purmerenderweg Deze poort stond aan de Purmerenderweg, vlak bij het kruispunt met de Westerweg. De foto is gemaakt door M.B. van Baar en is genomen in de richting van Purmerend.
2

Jan Adriaansz Leeghwater werd in 1575 geboren in De Rijp. Hij was molenmaker en waterbouwkundige en werkte mee aan de droogmaking van verschillende grote meren in Noord-Holland waaronder de Beemster (1612), Purmer (1622) en de Wormer (1626).

Monument voor Jan Adriaansz Leeghwater Een foto van het portret uit de gedenkbank uit 1922.
3

Deze boerderij is gebouwd in 1920. In de 17e eeuw stond hier een deftig buitenhuis. In 1859 werd het gesloopt en verrees een nieuwe boerderij die in 1920 door de huidige stolp werd vervangen.

Boerderij Zantwijck Boerderij Zantwijck
4

Boerderij WolffenHoeck (Oosterweg 13) werd gebouwd in 1939. Maar wat deze plek bijzonder maakt is de geschiedenis van een prachtige buitenplaats die hier in de 17e eeuw werd gebouwd, waarschijnlijk door Clementia van den Vondel.

Boerderij WolffenHoeck Boerderij WolffenHoeck
5

Het Purmermeer werd tussen 1618-1622 drooggemalen met behulp van molens die het water uitmaalden op de Purmerringvaart.

Molen bij het Stinkevuil Molen bij het Stinkevuil
6

In 1992 werd in het zuiden van de Purmer aan de Purmerdijk dit kleine watergemaal geopend. De capaciteit van het gemaal bedraagt 135 m³ water per minuut, het water wordt geloosd op de zogeheten Schermerboezem.

Gemaal Purmer-Zuid Gemaal Purmer-Zuid
7

Cartograaf Joost Jansz Beeldsnijder (ook wel Bilhamer genoemd, 1541-1590) maakte in 1575 een topografische kaart van Noord-Holland. De afbeelding toont een detail van de kaart met het Purmermeer en de steden Purmerend, Edam en Monnickendam.

Purmermeer vóór de drooglegging Kaart van het Purmermeer vóór de drooglegging.
8

In 1622 werd kasteel Ilpenstein gebouwd in opdracht van Volkert Overlander, een rijke burgemeester uit Amsterdam. Het werd dan wel een kasteel genoemd, maar eigenlijk was Ilpenstein meer een landhuis.

Kasteel Ilpenstein Kasteel Ilpenstein
9

Vanaf 1903 werd enkele tientallen jaren lang in het kleine poldertje De Nes het veen afgegraven.

Polder de Nes Polder de Nes
10

Tegenwoordig is de Groeneweg een verhard fietspad vanaf de Oosterweg richting Purmerend. Lange tijd was deze weg niet bestraat, vandaag de naam Groeneweg.

Groeneweg Foto van het fietspad op de Groenweg in Purmerend
11

Brede vaarten zijn belangrijk in de Purmer om het water goed af te voeren bij regen. Aan deze molentocht door het Purmerbos stonden, ter hoogte van Purmerend, drie molens om het water weg te pompen.

Molentocht Brede vaart de Molentocht
12

In de Purmer waren in de Tweede Wereldoorlog verschillende verzetsgroepen actief. In een boerderij aan de Westerweg die inmiddels is gesloopt, was het hoofdkwartier van de zogenoemde KP (Knokploeg) Waterland

Wapendrop 'Melk is goed voor elk' Stuk land waar wapens werden gedropt in de tweede wereldoorlog
13

Het kleine woonwijkje Spieringshof herinnert aan de gelijknamige boerderij die hier heeft gestaan. Maar voordat de hoeve hier werd gebouwd, was hier de mooiste buitenplaats van de Purmer te vinden: Westwijck.

Spieringshof en Westwijck Boerderij Spieringshof
14

In 1865 werd de eerste kerk in de Purmer in gebruik genomen. Deze kerk is in 1959 afgebrand en grotendeels ingestort.

Brand Purmerkerk Brand Purmerkerk
15

In 1950 werd bij de Hervormde kerk in de Purmer dit monument opgericht ter nagedachtenis aan vier inwoners uit de Purmer die door de oorlog zijn omgekomen.

Monument Purmerkerk Het monument bij de Purmerkerk.
Eindpunt: Westerweg 50
1445 AD Purmerend