Grachtenwandeling Purmerend
Tijdens de Grachtenwandeling loop je langs bestaande en gedempte grachten en leren de informatiepanelen je veel over de geschiedenis van deze ooit zo waterrijke stad.
Gelegen aan de toen nog niet drooggelegde meren Purmer, Beemster en Wormer heeft het door de eeuwen heen heel wat verschillende functies gehad. De welvarendheid van vroeger zie je terug in prachtige bouwstijlen en idyllische straten. Vergeet vooral niet om je heen te kijken! Zie jij de sporen die de historie heeft nagelaten? De doorkijkjes? En de connectie van oud en nieuw? Onderweg staan diverse informatiepanelen voor meer informatie.
Route
Deze route is via routemarkering te volgen. De gele pijlen vind je op lantaarn-/verkeerspalen of routepaaltjes en wijzen je de weg langs de route. De route start en eindigt bij de TOP op de Beemsterburgwal.
Handige informatie
De gratis folder mét plattegrond is verkrijgbaar bij de VVV Museumwinkel of te downloaden als PDF document.
Dit ga je zien
Startpunt
TOP Purmerend
Beemsterburgwal
1441 KB Purmerend
Navigeer naar startpunt
TOP Purmerend
TOP's, afgekort voor Toeristische Overstappunten, bieden een handige start voor jouw verkenning van de landelijke omgeving. Elke TOP voorziet in parkeergelegenheid, waarna je op de fiets, te voet of zelfs per boot de omgeving kunt verkennen
TOP Purmerend
TOP's, afgekort voor Toeristische Overstappunten, bieden een handige start voor jouw verkenning van de landelijke omgeving. Elke TOP voorziet in parkeergelegenheid, waarna je op de fiets, te voet of zelfs per boot de omgeving kunt verkennen
Op de informatiezuilen van elke TOP vind je verschillende routes die je naar de mooiste plekjes, de rustige omgeving en de prachtige natuur van Laag Holland leiden. Tijdens je tocht kom je langs verrassende rustpunten en gezellige horecagelegenheden, en de TOP’s wijzen je de weg om ze te vinden. Je herkent de TOP´s aan hun groene informatiezuilen.
Purmerend, het hart van Laag Holland, is de ideale uitvalsbasis voor het verkennen van de regio via wandelingen, fietstochten of vaarroutes. De stad zelf is ook de moeite waard, met zijn historische marktrechten die teruggaan tot 1484 en een bloeiende handelsgeest. De stad biedt tal van bijzondere winkels om te winkelen en een scala aan restaurants en cafés om te genieten van verfrissende drankjes en heerlijke (streek)producten!
Goed om te weten
- In de meeste delen van Purmerend geldt betaald parkeren. Raadpleeg de website van de gemeente voor de actuele tarieven en parkeermogelijkheden.
- Wil je een fiets huren? Dit kan bij Rijwielhandel Purmerend!
Informatiepaneel | Slot Purmersteijn | Slotplein
Het Slotplein is een belangrijke, historische plek voor Purmerend. Er is nu niet veel meer van te zien, maar tot halverwege de 18e eeuw stond hier een enorm slot met forse donjons op de hoeken en grote zalen. Nog groter dan het Muiderslot!
Informatiepaneel | Slot Purmersteijn | Slotplein
Het Slotplein is een belangrijke, historische plek voor Purmerend. Er is nu niet veel meer van te zien, maar tot halverwege de 18e eeuw stond hier een enorm slot met forse donjons op de hoeken en grote zalen. Nog groter dan het Muiderslot!
Het belangrijke bestuurlijk en militair centrum Slot Purmersteijn werd in 1410 gebouwd door de schatrijke bankier Willem Eggert. Als tresorier van Holland en Zeeland was hij één van de machtigste mannen van het graafschap. Zijn macht gebruikte hij om fraude en omkoping binnen de Hollandse adel aan te pakken. Onder zijn leiding werden West-Friesland, Texel en de Kop van Noord-Holland bevrijd van adellijke tirranie en verkregen de meeste dorpen zelfbestuur.
Dit werd Eggert niet in dank afgenomen. Tijdens zijn leven ontving hij menig boze brief van de Hollandse adel. Na zijn dood werd zijn familie afgestoten door deze groep, waardoor de naam Eggert geen verdere relevantie kent in de Purmerendse geschiedenis. Ook kwam het slot weer in handen van de adelijke geslachten, die het beheer volledig overlieten aan een kastelein. Door de eeuwen heen werd Slot Purmersteijn een gehaat symbool van de macht van kasteleinen en met name de prins van Oranje. Toen de kans zich voordeed sloopten de regenten van Purmerend het slot in 1741.
Op het slotplein, waar zich oorspronkelijk de ingang van het slot bevond, vind je slechts nog een replica van een stukje Slotmuur. Neem ook eens een kijkje op het informatiepaneel voor meer informatie.
Informatiepaneel | Kaasmarkt Purmerend
De Purmerendse Kaasmarkt kent een marktgeschiedenis van ruim 600 jaar oud. In 1484 werd hier de eerste kleinschalige markt gehouden, toen het plein nog Marktveld heette en niet meer dan een klein pleintje was.
Informatiepaneel | Kaasmarkt Purmerend
De Purmerendse Kaasmarkt kent een marktgeschiedenis van ruim 600 jaar oud. In 1484 werd hier de eerste kleinschalige markt gehouden, toen het plein nog Marktveld heette en niet meer dan een klein pleintje was.
Na de drooglegging van De Beemster in het begin van de 17e eeuw begon de markt pas echt te groeien. Om deze groei aan te kunnen werd er in de stad het een en ander gereorganiseerd. De veemarkt werd verplaatst naar de oude Kloosterwerf (nu de Koemarkt). Ook het plein zelf veranderde. Een paar gebouwen werden gesloopt om ruimte te maken, het stadhuis werd 10 meter achteruitgezet, de grote kerk werd afgebroken en zelfs het kerkhof werd gesloten en geplaveid voor de markthandel.
Uiteindelijk werden alle markten over de stad verspreid en werd er op de kaasmarkt alleen nog maar kaas verhandeld. Met topjaren van vier miljoen kilo kaas per jaar was de Purmerendse kaasmarkt de op één na grootste kaasmarkt van Nederland, na Alkmaar. Toch was de Purmerendse kaasmarkt innovatiever. Waar in Alkmaar de kazen nog op berries naar de Waag werden gedragen door kaasdragers, werden in Purmerend kaasbakken met een wielenstel gebruikt. De ruggen van de kaasdragers gingen in Purmerend langer mee!
Halverwege de 20e eeuw werd de industrialisatie van de zuivelindustrie de traditionele Kaasmarkt de baas. Kort voor 1940 werd de allerlaatste kaasmarkt in Purmerend gehouden. Het succes hiervan heeft zeker bijgedragen aan de status van Purmerend als dé marktstad van Noord-Holland. Een bezoekje aan de Kaasmarkt is nu nog steeds de moeite waard. Je vindt er terrasjes, de Nicolaaskerk én het imposante Purmerends Museum in het oude stadhuis. Neem ook eens een kijkje op het informatiepaneel.
Padjedijk
Tot het einde van de 19de eeuw bestond Purmerend bijna alleen maar uit grachten. Veel van deze grachten zijn gedempt om ruim baan te maken voor moderne vervoersmiddelen.
Padjedijk
Tot het einde van de 19de eeuw bestond Purmerend bijna alleen maar uit grachten. Veel van deze grachten zijn gedempt om ruim baan te maken voor moderne vervoersmiddelen.
Toch kun je nog veel verwijzingen vinden naar de tijd waar er slechts een aantal dijkjes door het centrum liepen en de boot het belangrijkste vervoersmiddel was. Kijk maar eens naar de naambordjes in de stad. De Padjedijk (het padje naar de dijk) is hier een voorbeeld van.
Informatiepaneel | Necker-Poort | Neckerdijk
De Neckerpoort is één van de vijf voormalige poorten van de oude stad Purmerend.
Informatiepaneel | Necker-Poort | Neckerdijk
De Neckerpoort is één van de vijf voormalige poorten van de oude stad Purmerend.
Toen Purmerend in 1410 stadsrechten kreeg werden er rond de stad aarden muren gebouwd om een eventuele vijand buiten te houden. In eerste instantie werden er vier stadspoorten gebouwd, maar na de drooglegging van De Beemster kwam daar een vijfde bij. Iedereen die de stad in wilde kwam door één van deze poorten, na het betalen van het poortgeld natuurlijk.
De oude, houten Neckerpoort werd later nog vervangen door een stenen exemplaar. Om ruimte te maken voor het Noordhollandsch Kanaal werd de poort echter in 1818 gesloopt. In 2013 werd tegenover de locatie van de oude poort de Nieuwe Neckerpoort gebouwd, waar een fijne horecagelegenheid een herkenbaar beeld biedt van de herbergen die vroeger rond de stadspoorten gebouwd werden.
Neem ook eens een kijkje op het informatiepaneel voor de brug.
Panelen
Op de hoek van de Nieuwstraat en het Gouw vind je panelen op het pand. Deze panelen tonen een stukje historie van Purmerend.
Panelen
Op de hoek van de Nieuwstraat en het Gouw vind je panelen op het pand. Deze panelen tonen een stukje historie van Purmerend.
Informatiepaneel | Amsterdamsche-Poort | Tramplein
Als je op het Tramplein op zoek gaat naar de tram dan kom je bedrogen uit. De naam stamt uit de tijd dat de stoomtram van Amsterdam naar Alkmaar langs Purmerend liep. Vanaf het Tramplein was je destijds snel in de binnenstad via één van de stadspoorten.
Informatiepaneel | Amsterdamsche-Poort | Tramplein
Als je op het Tramplein op zoek gaat naar de tram dan kom je bedrogen uit. De naam stamt uit de tijd dat de stoomtram van Amsterdam naar Alkmaar langs Purmerend liep. Vanaf het Tramplein was je destijds snel in de binnenstad via één van de stadspoorten.
Vroeger vond je hier de Amsterdamsche Poort, één van de stadspoorten van Purmerend, op de toegangsweg van en naar Amsterdam. Het is een bijzonder idee om te bedenken dat de stad zo’n 100 jaar geleden nog daadwerkelijk ’s avonds op slot werd gedaan! Het Tramplein is tegenwoordig een busstation en zorgt nog steeds voor een snelle verbinding naar de naastgelegen steden. Het huidige stationsgebouw dateert uit 2014. De gevel van het gebouw is voorzien van glaspanelen met historische beelden van Purmerend.
Na 1900 werd er ook buiten de stadsgracht gebouwd. Dit begon met een postkantoor, maar al snel volgden er hele nieuwe wijken. De nieuwste uitbreiding van de stad is te vinden aan de overkant van de legendarische ‘Melkwegbrug’. Deze fiets- en wandelbrug verbindt het oude Purmerend met de grootste woonwijk van de stad ‘Weidevenne’. Kijk ook eens op het informatiepaneel (rechts van de brug) voor meer informatie.
Waterpeil 1916
Wanneer je onder zeeniveau leeft gaat het geheid een keertje mis. In 1916 zorgde een grote dijkdoorbraak ten zuiden van Volendam ervoor dat Purmerend ruim zes weken onder water stond.
Waterpeil 1916
Wanneer je onder zeeniveau leeft gaat het geheid een keertje mis. In 1916 zorgde een grote dijkdoorbraak ten zuiden van Volendam ervoor dat Purmerend ruim zes weken onder water stond.
Ben jij benieuwd hoe hoog het water stond in de winter van 1916? Bekijk de waterstand van de watersnood op het pand op de hoek van het Tramplein en de Herengracht.
Historische straten
De herenhuizen gebouwd aan o.a. de Herengracht, Emmakade en de Julianastraat ademen klasse en luxe uit en waren heel bijzonder in het begin van de 20ste eeuw.
Historische straten
De herenhuizen gebouwd aan o.a. de Herengracht, Emmakade en de Julianastraat ademen klasse en luxe uit en waren heel bijzonder in het begin van de 20ste eeuw.
Dit gedeelte van Purmerend was de eerste 'nieuwbouwwijk’ buiten de stadsgracht. Een groot deel van deze statige panden zijn tegenwoordig rijksmonumenten. Wil je weten welke dit zijn? Kijk dan naar de bordjes op de gevels of bekijk de Atlas van de gemeente Purmerend.
Aan de Herengracht tref je onder anderen de villa’s Schoonoord en Maria aan, beide ontwerpen van architect Jan Stuyt. Aan de Emmakade staat het voormalige Liduinaziekenhuis (1950-1988), eveneens een ontwerp van Stuyt. Oorspronkelijk in 1911 gebouwd als Rooms Katholiek tehuis voor ouderen en nu verbouwd tot appartementen. Het blokhuis op Julianastraat 9 is destijds geleverd als bouwpakket afkomstig uit Silezië, Polen en was oorspronkelijk een woonhuis voor de toenmalige burgemeester. Architect J.J.P. Oud ontwierp de vier arbeiderswoningen aan Vooruitstraat 143 t/m 149, evenals het pand Wilhelminalaan 10. De oorspronkelijke functie van dit laatste pand was een verenigingsgebouw van de Werkmansvereniging Vooruit.
Informatiepaneel | Bastion | Wolthuissingel
Het Bastion, ook wel Bolwerk genaamd, werd aangelegd in 1645 ter verdediging van de stad.
Informatiepaneel | Bastion | Wolthuissingel
Het Bastion, ook wel Bolwerk genaamd, werd aangelegd in 1645 ter verdediging van de stad.
Op deze plek kun je nog de contouren zien van dit oude bolwerk, dat bestond uit een grachtengordel en een aarden wal.
De aarden muren hebben plaatsgemaakt voor groene plantsoenen, maar de grachtengordel is nog steeds goed te zien.
Kijk ook eens op het informatiepaneel voor meer informatie.
Informatiepaneel | Purmer-Poort | Looiersplein
Toen Purmerend in 1410 stadsrechten kreeg, werden er wallen rondom de stad aangelegd en vier poorten gebouwd op de toegangswegen. Deze poorten werden ’s nachts gesloten, waardoor het wonen binnen de stad een stuk veiliger werd.
Informatiepaneel | Purmer-Poort | Looiersplein
Toen Purmerend in 1410 stadsrechten kreeg, werden er wallen rondom de stad aangelegd en vier poorten gebouwd op de toegangswegen. Deze poorten werden ’s nachts gesloten, waardoor het wonen binnen de stad een stuk veiliger werd.
Ieder die de stad binnen wilde, moest zich bij de stadspoort melden. Zo kon men ongure types, zwervers en bannelingen (misdadigers die verbanning als straf hadden gekregen) buiten de stad houden.
De oostelijke toegangspoort werd in 1594 gebouwd en stond op het einde van de Koemarkt bij het Looiersplein. Deze poort werd de Purmerpoort genoemd omdat de weg hierachter, de Purmersteenweg, naar het Purmermeer leidde. Deze poort werd in 1594 gebouwd en werd, als laatste poort, in 1859 gesloopt. De poort werd vervangen door twee poorthuisjes, waartussen een ijzeren hek stond zodat de stad alsnog afgesloten kon worden. Rond 1900 zijn de poorthuisjes uit het stadsbeeld verdwenen.
Het Looiersplein heeft haar naam te danken aan het feit dat hier tot 1878 een leerlooierij stond. Kijk ook eens op het informatiepaneel voor meer informatie.
Koemarkt
Purmerend was tot de jaren tachtig van de twintigste eeuw een bruisende ‘Marktstad’. Op de Koemarkt stonden wekelijks grote hordes koeien, klaar voor de verkoop.
Koemarkt
Purmerend was tot de jaren tachtig van de twintigste eeuw een bruisende ‘Marktstad’. Op de Koemarkt stonden wekelijks grote hordes koeien, klaar voor de verkoop.
Maar er was veel meer dan alleen handel in koeien. Wat denk je van kaas, vis, schapen en varkens? Voor elke productgroep was er een specifiek plein toegewezen in de stad, dit zorgde voor een levendige stad. Dinsdag is nog steeds marktdag in Purmerend. De veemarkten zijn inmiddels wel verleden tijd en daardoor heeft het ‘plein met het verhaal’ een herbestemming gekregen. De Koemarkt is een echt horecaplein geworden met gezellige cafés en leuke restaurants. Ook vinden er hier veel evenementen plaats. Dit alles maakt de Koemarkt echt de ‘huiskamer’ van de regio!
Informatiepaneel | Hoornsche-Poort | Hoornselaan
De Hoornsche Poort was de oudste van de stadspoorten die rond Purmerend werden gebouwd na het verkrijgen van stadsrechten in 1410.
Informatiepaneel | Hoornsche-Poort | Hoornselaan
De Hoornsche Poort was de oudste van de stadspoorten die rond Purmerend werden gebouwd na het verkrijgen van stadsrechten in 1410.
De naam verraadt het al een beetje; de Hoornsche Poort bewaakte het noorden van de stad op de weg van en naar Hoorn. Eenieder die van de voetweg over de Overweersepolderdijk Purmerend in wilde, moest poort- of marktgeld betalen. Dit was een lucratieve inkomstenbron voor de stad. Vóór de drooglegging van de Beemster en de Purmer konden reizigers tussen Hoorn en Amsterdam over land niet om Purmerend heen.
Tijdens een periode van vrede na de Franse overheersing werden poorten en verdedigingswerken snel als overbodig gezien. Er werd geen onderhoud meer gepleegd en veel poorten raakten in verval. De Hoornsche Poort werd afgebroken in 1838. Op de plek waar deze poort ooit stond kun je nu langs de Where wandelen en de mooie haven van Purmerend zien. Neem ook eens een kijkje op het informatiepaneel voor meer informatie.
Kerkhof Overweersepolderdijk
Langs de Overweersepolderdijk (nummer 24) in Purmerend ligt een schitterend historisch kerkhof dat werd aangelegd in 1875.
Kerkhof Overweersepolderdijk
Langs de Overweersepolderdijk (nummer 24) in Purmerend ligt een schitterend historisch kerkhof dat werd aangelegd in 1875.
Hier vonden vele overledenen gedurende een volle eeuw hun laatste rustplaats. Na opening van een nieuw kerkhof, werd dit terrein afgesloten en niet meer gebruikt en raakten de graven en de kapel in verval. Om zo’n prachtige historische locatie niet verloren te laten gaan, werd in 2004 een stichting opgericht die de restauratie ter hand nam. Het resultaat is een unieke sfeervolle locatie waar de nevel van herinnering nog altijd tussen de bomen hangt.
Het voormalige kerkhof biedt thans diverse mogelijkheden voor asbestemming. Daarnaast zal deze plek met zijn bijzondere ambiance gebruikt worden voor passende activiteiten zoals herdenkingen, concerten of tentoonstellingen. In de zomermaanden worden diverse activiteiten georganiseerd in de kapel, zoals exposities van vrijdag t/m zondag van 13:00 - 16:00 uur. Bekijk snel de agenda voor de actuele activiteiten.
Daarnaast is de begraafplaats, een schitterend stiltegebied in Purmerend met een aantal monumenten en beelden, het hele jaar dagelijks te bezoeken van 10:00 - 17:00 uur.
Dubbele straatnaam
Dit is een straat die twee straatnamen kent: De ene helft van de straat heet de Bierkade, de andere helft Venediën.
Dubbele straatnaam
Dit is een straat die twee straatnamen kent: De ene helft van de straat heet de Bierkade, de andere helft Venediën.
De Bierkade is de plek waar bierhandelaren uit Haarlem diverse panden bezaten en het bier vanaf de boot aan wal haalden. Het bier werd opgeslagen in de prachtige panden en vanuit hier verder verspreid. Bier was destijds hygiënischer dan water en daardoor heel populair, maar bier was ook kostbaar. Het was dan ook een lucratieve handel. Deze panden werden later opgekocht door notabelen, dit resulteert in de mooie karakteristieke en elegante huizen die wij nog steeds kunnen bewonderen. Een groot deel van deze panden zijn rijksmonumenten. Wil je weten welke? Bekijk dan de Atlas van de gemeente Purmerend.
Halverwege de Bierkade verandert de straatnaam in Venediën. Vroeger leek dit gedeelte, dat destijds nog aan het water lag, veel op het Italiaanse Venetië. Bier is nooit weggeweest uit Purmerend. Tegenwoordig kun je genieten van heerlijke biertjes in speciale biercafés op de Koemarkt en kent de stad nog steeds haar eigen bierbrouwerij!
Vismarkt Purmerend
Wie Purmerend zegt denkt al snel aan de Koemarkt en de veehandel. Tot omstreeks 1880 stond Purmerend vooral bekend vanwege de visvangst en de verkoop van Purmer paling.
Vismarkt Purmerend
Wie Purmerend zegt denkt al snel aan de Koemarkt en de veehandel. Tot omstreeks 1880 stond Purmerend vooral bekend vanwege de visvangst en de verkoop van Purmer paling.
Purmerend lag toen namelijk midden tussen de nog niet drooggemaakte meren Beemster, Purmer en Wormer.
De aal die hier in de Where en op het Beemstermeer werd gevangen, was van een zeer goede kwaliteit en erg gewild. De pamfletten van de ‘Purmer Ale’ hingen zelfs tot in Londen aan de muren. De aal werd in schepen met open kielen levend en wel naar Londen gebracht. Hier had de stad Purmerend een eigen visbank aan de oever van de Theems, waar de aal goed geld opbracht.
Natuurlijk ging niet alle vis naar Londen maar werd ook hier in Purmerend, op deze plek, die nu de Oude Vismarkt heet, de aal op de visbanken verkocht. Na de droogmaking van meren ging de aalvisserij voor Purmerend verloren, maar de vismarkt bleef. Weliswaar in een afgeslankte vorm. Bekend is dat tot omstreeks 1880 de vismarkt op de huidige Oude Vismarkt gehandhaafd bleef voor verse vis. Na 1880 verhuisde de vismarkt naar het Venediën tegenover de katholieke school. In 1933 werd de vismarkt, de oudste markt in de stad, opgeheven.
Informatiepaneel | Beemster-Poort | Beemsterburgwal
De Beemster-Poort was de vijfde en laatste stadspoort die rond Purmerend werd gebouwd.
Informatiepaneel | Beemster-Poort | Beemsterburgwal
De Beemster-Poort was de vijfde en laatste stadspoort die rond Purmerend werd gebouwd.
De eerste vier poorten werden gebouwd na het verkrijgen van stadsrechten in 1410. De noodzaak voor een vijfde poort deed zich aan na het droogleggen van De Beemster in 1612. Op de brug van de stad naar het nieuw verkregen land werd een eenvoudige houten poort gebouwd: De Beemster-Poort. Toen De Beemster droog was en de wegen begaanbaar gebruikte men deze route om zich richting Oosthuizen en Hoorn te bewegen. De toegangsweg via de Hoornsche Poort werd hierdoor bijna niet meer gebruikt.
Tijdens een periode van vrede werden de stadsmuren en stadspoorten overbodig als defensiewerken. Mocht er toch een vijand komen konden de ophaalbare bruggen worden ingezet ter bescherming van de stad. Tussen 1830 en 1840 werden alle poorten in Purmerend, met uitzondering van de Amsterdamsche Poort, afgebroken. Kijk ook eens op het informatiepaneel voor meer informatie.
