Volendam Kunstenaarsdorp
In de audiotour 'Volendam Kunstenaarsdorp' vertelt Leendert Spaander het verhaal van Volendam aan de hand van diverse schilderijen uit zijn Spaander Collectie.
Wandel over De Dijk en door de gezellige straatjes en leer meer over de bijzondere plekken van het dorp. Bekijk de schilderijen in de app en vergelijk de huidige situatie met die van vroeger. Speel af en toe een quiz en laat je verrassen door de leuke wetenswaardigheden. Kortom, ontdek Volendam op een leerzame en unieke manier. Benieuwd naar de wandelroute? Luister de fragmenten hieronder!
Neem alvast een kijkje
Dit ga je zien
Startpunt
Hotel Spaander
1131 EP Volendam
Navigeer naar startpunt
Luister | Introductie
Goedendag, mijn naam is Leendert Spaander. Ik ben geboren in 1855 en gestorven in 1955 en ik ben je gids voor vandaag.
Luister | Introductie
Goedendag, mijn naam is Leendert Spaander. Ik ben geboren in 1855 en gestorven in 1955 en ik ben je gids voor vandaag.
Als kunstliefhebber en uitbater van hét hotel in Volendam, neem ik je graag mee terug in de tijd. We gaan naar het jaar 1910, voor een wandeling door dit traditionele vissers- en kunstenaarsdorp. Ja, je hoort het goed; kunstenaarsdorp. Dat wist je vast niet. In mijn tijd deden veel bekende kunstschilders Volendam aan. En ze logeerden meestal bij ons, in hotel Spaander. Niet voor niets zijn drie van mijn dochters getrouwd met een schilder en hangt mijn hele hotel vol met schilderijen. Maar daarover straks meer.
O jee, de wind steekt op en dan kan het guur worden hier aan de Zuiderzee, dus laten we maar meteen van start gaan. Loop je met mij mee naar de lobby van Hotel Spaander? Klik op ‘start’ en dan vertel ik je automatisch leuke wetenswaardigheden tijdens de route. Onderweg kun je bij de verschillende bezienswaardigheden schilderijen in de app bekijken en af en toe een quiz doen. Veel plezier!
Luister | Hotel Spaander
In 1881 hebben mijn vrouw Aaltje en ik dit hotel opgericht en geprobeerd schilders van heinde en verre hier naar toe te krijgen.
Luister | Hotel Spaander
In 1881 hebben mijn vrouw Aaltje en ik dit hotel opgericht en geprobeerd schilders van heinde en verre hier naar toe te krijgen.
Zo hebben wij het schilderij ‘Artist kom binne’ voor de deur gehangen om de schilders binnen te halen. En dat is gelukt! Jarenlang hebben we kunstenaars uit werkelijk alle werelddelen op bezoek gehad. Want dit vissersdorp met zijn smalle straatjes, mooi licht en vissers in klederdracht had een grote aantrekkingskracht op de kunstenaars.
Veel schilders hadden het zo naar hun zin bij ons dat ze een kunstwerk cadeau hebben gedaan. Of ze betaalden er mee, dat kon ook. Inmiddels bestaat de collectie uit 1.400 kunstwerken. Nu nog, zie je een aantal van deze werken in het hotel aan de muur hangen. Tijdens deze wandeling kom je de plekken uit verschillende kunstwerken tegen. En na afloop heb je alle tijd om een rondje door mijn hotel te lopen en een aantal kunstwerken even met eigen ogen te bekijken.
Vervolg de tour door vanuit de lobby aan de achterkant van het hotel de parkeerplaats op te lopen. Loop door tot het water en ga met je rug naar het IJsselmeer staan.
Luister | Kermis
Eén keer per jaar was er kermis in Volendam. Deze kermis was hier op de parkeerplaats naast het water.
Luister | Kermis
Eén keer per jaar was er kermis in Volendam. Deze kermis was hier op de parkeerplaats naast het water.
Deze plek noemt men ‘het Kleipark’ en er waren altijd veel kunstenaars te vinden. Meestal was het rustig in ons dorp. Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg, zo dachten wij Volendammers erover. Maar tijdens de Kermis was het altijd groot feest. Er waren optredens, feesten en zelfs een Turkse Molen. Een reuzenrad in het klein, zo zouden jullie het nu noemen.
De kunstenaars logeerden in de ateliers om de hoek, die wij speciaal voor hen aan de achterkant van het hotel hebben laten bouwen. Van de ateliers zelf is helaas niets meer te zien. Alleen naast de rokerij van de Kale, is nog een zolder met een raam waar onder andere Hermanus van der Haar werkte. Zijn werk van botters in de haven is hier gemaakt.
Bekijk in de app ook het schilderij van Paul Hermanus. Je staat nu precies op de plek waar de schilder in 1898 dit kunstwerk maakte. Vergelijk het schilderij maar eens met de huidige situatie.
Draai je om en volg het water naar rechts. Ga rechtsaf het Noorder havendijkje op. Op de dijk aangeland moet je linksaf.
Luister | Klokkenpaal
Zie je de gele houten constructie aan je linkerhand? Dit is de klokkenpaal van Volendam.
Luister | Klokkenpaal
Zie je de gele houten constructie aan je linkerhand? Dit is de klokkenpaal van Volendam.
We luidden de klok als de vissersvloot de haven binnenkwam. Maar ook bij speciale gelegenheden, zoals wanneer een dorpsgenoot in ondertrouw ging. Het hele dorp liep dan uit en we stonden het kersverse bruidspaar dan hier op te wachten. Een van mijn kunstzinnige gasten heeft dat heel mooi afgebeeld. Dus wil je een kijkje nemen terug in de tijd? Bekijk dan het schilderij van Guinier in de app.
Ging er een Volendammer in ondertrouw, dan hoorde je niet alleen de klokken luiden, maar je zag het ook aan de Klokkenpaal. Waar kon je dat aan zien? Speel de quiz om daar achter te komen.
Vervolg je tour door de weg te volgen tot het huisje. Houd het water links van je.
Luister | De Bap
Er werd heel wat geouwehoerd bij het praathuisje. Want hier sleten gepensioneerde vissers hun dagen. Ze zaten gehurkt tegen het hek te kletsen en leverden commentaar op de voorbijgangers.
Luister | De Bap
Er werd heel wat geouwehoerd bij het praathuisje. Want hier sleten gepensioneerde vissers hun dagen. Ze zaten gehurkt tegen het hek te kletsen en leverden commentaar op de voorbijgangers.
Deze bappen oftewel opa’s wisten precies wat er allemaal gebeurde in ons dorp. Dat er een onbekende botter de haven binnen was gelopen, de burgemeestersvrouw zwanger was en de vangst van kabeljauw goed was. Ook de schilders vonden het een mooi tafereel, die oude mannen in klederdracht op een rijtje. Bekijk zo eens het schilderij van mijn schoonzoon Augustin Hanicotte op je telefoon. Dan zie je hoe de oude vissers hier zaten.
Verderop De Dijk zie je nog een beeld van een bap op een bankje , gemaakt door de Volendamse kunstenares Jans van Baarsen.
Loop verder rechtdoor op de dijk met de haven aan je linkerhand.
Luister | Visafslag
Hier was het vroeger altijd een drukte van jewelste: er waren vissers die netten vouwden en spleten en vissers die manden met verse vangst de kade opdroegen. Want hier was de visafslag, het economische en bruisende hart van ons dorp.
Luister | Visafslag
Hier was het vroeger altijd een drukte van jewelste: er waren vissers die netten vouwden en spleten en vissers die manden met verse vangst de kade opdroegen. Want hier was de visafslag, het economische en bruisende hart van ons dorp.
Zie je het groene houten gebouw op palen, links van de weg? Dat is de visafslag. Even verderop was de helling, waar de zeilboten voor reparatie op het droge lagen. En in de rokerijen rookten vissers hun vangst. Bekijk het schilderij van mijn andere schoonzoon Wilm Wouters op je smartphone. Hierop zie je goed wat er allemaal gebeurde hier op en rond de visafslag.
Vervolg je tour door verder te lopen op de dijk tot aan het einde van de haven.
Luister | Pieperrace
Kijk eens links over het water uit. Er is eigenlijk niet zoveel veranderd in de afgelopen eeuw. Nog steeds liggen er veel vissersboten, vooral platbodems zoals botters.
Luister | Pieperrace
Kijk eens links over het water uit. Er is eigenlijk niet zoveel veranderd in de afgelopen eeuw. Nog steeds liggen er veel vissersboten, vooral platbodems zoals botters.
Dat zijn de houten schepen met twee kielen aan de zijkant in plaats van één aan de onderkant. De bijzondere schepen in de haven waren een pittoresk plaatje voor de kunstenaars om vast te leggen. En nog steeds is het voor veel bezoekers een favoriet onderwerp van foto’s.
Honderd jaar geleden was het zoete IJsselmeer nog de zoute Zuiderzee en werden de platbodems gebruikt om vis te vangen. Nu kun je er vaak een leuke en ontspannende vaartocht mee maken. Eén keer per jaar gaan de platbodems de strijd met elkaar aan tijdens de Pieperrace. De haven ligt dan vol met schepen uit de bruine vloot en de horizon is bezaaid met boten. Een schitterend spektakel dat me doet denken aan vroeger……
Wil je met eigen ogen de machtige klippers, botters en tjalken over het water zien glijden tijdens de Pieperrace? Bezoek dan eens Volendam tijdens de Pieperrace dagen en bekijk het evenement van dichtbij!
Loop voorbij de haven rechtdoor over het Zuideinde en ga bij huis nummer 50, aan je rechterzijde, de trap af naar beneden. Voor je zie je de achterzijde van het kerkje. Ga rechts en steek schuin over naar het steegje naast het gebouw met de naam O.L. School. Je komt nu uit aan de voorkant van het kerkje.
Luister | Hervormde Kerkje
Aan je linkerhand zie je de protestantse kerk van Volendam. Het is maar een klein kerkje, want de meeste Volendammers zijn katholieken. Ik niet trouwens, mijn ouders kwamen uit Durgerdam en waren protestants.
Luister | Hervormde Kerkje
Aan je linkerhand zie je de protestantse kerk van Volendam. Het is maar een klein kerkje, want de meeste Volendammers zijn katholieken. Ik niet trouwens, mijn ouders kwamen uit Durgerdam en waren protestants.
Aan de grootte van het gebouwtje, zie je dat de protestantse gemeenschap in Volendam nooit erg groot is geweest. Toch staat het kerkje er al langer dan de meeste huizen. Het is ver voor mijn tijd al in 1658 gebouwd in de vorm van een stolphoeve. Daarom wordt het ook wel het Stolphoevekerkje genoemd. Het was een poging om de Volendammers te bekeren tot het protestantisme. Niet erg geslaagd overigens, want de meeste van mijn dorpsgenoten bleven katholiek…. Op veel schilderijen is de kerk terug te zien, zoals op dit schilderij.
Het kerkje is trouwens wel typisch Volendams. Kijk eens goed naar het gebouwtje, dan zie je vast wel waarom. Wil je weten waaraan je kunt zien dat dit een Volendamse kerk is? Speel dan de quiz in het menu.
Loop terug naar het steegje en loop rechtdoor de Rokersgracht in, 2de weg aan je rechterhand. Loop de Rokersgracht uit tot aan het Europaplein. Sla linksaf en loop langs winkelcentrum 'de Havenhof'. Het laatste gebouw links is het museum.
Luister | Volendams Museum
Ik kan je nu natuurlijk in geuren en kleuren vertellen over Volendam, maar als je in het echt wilt zien hoe we hier vroeger leefden, kun je ook het Volendams Museum bezoeken.
Luister | Volendams Museum
Ik kan je nu natuurlijk in geuren en kleuren vertellen over Volendam, maar als je in het echt wilt zien hoe we hier vroeger leefden, kun je ook het Volendams Museum bezoeken.
Hier zie je hoe onze huizen er vroeger van binnen uitzagen en hoe we in het dagelijks leven gekleed waren. Maar je vindt er ook een paar mooie schilderijen die erg de moeite waard zijn. Neem er dus zeker even een kijkje. Daarna gaan we vanaf dit punt verder met de tour.
Vervolg je tour door bij het museum over te steken en terug te lopen langs het Europaplein. Sla, voorbij het parkeerterrein, de 4e straat links af en loop de Stationsstraat in.
Luister | Tram
Je loopt nu in de straat waar vroeger de stoomtram Volendam binnenkwam. Vanaf 1906 reed deze tram met veel gepiep en gepuf Volendam binnen.
Luister | Tram
Je loopt nu in de straat waar vroeger de stoomtram Volendam binnenkwam. Vanaf 1906 reed deze tram met veel gepiep en gepuf Volendam binnen.
Eerst moesten we nog een beetje wennen aan dit luidruchtige, rare vervoersmiddel. Net als sommige schilders. Dat zie je bijvoorbeeld aan de tekening van Pennoyer, die de tram maar een curieus ding vond.
Maar al snel waren we erg blij met de tram. Want deze bracht veel toeristen naar ons dorp. Later kwam er zelfs een elektrische tram.
Loop aan het einde de ophaalbrug op en sla rechtsaf de Edammer weg in, houd het water rechts.
Luister | Trekschuit
Op deze plek kwam vroeger de trekschuit aan. Vóór de komst van de tramlijn was Volendam het beste bereikbaar met zo’n trekschuit.
Luister | Trekschuit
Op deze plek kwam vroeger de trekschuit aan. Vóór de komst van de tramlijn was Volendam het beste bereikbaar met zo’n trekschuit.
Het was een boot die voortgetrokken werd door een man of een paard. Reizigers moesten bijna een uur varen om van Edam in ons dorp te komen, terwijl de elektrische tram daar later maar ongeveer 5 minuten over deed. Toch had het reizen met de trekschuit wel wat. Het was rustig waardoor je kon genieten van de omgeving. Maar ook comfortabel, omdat de boot geleidelijk over het water gleed. Dus geen motorgeluiden en hobbels! Bovendien was een trekschuit een typisch Hollands vervoersmiddel dat veel schilders wel wisten te waarderen. Kijk maar eens naar hun schilderijen op het scherm.
Ga aan het einde van de weg links de Meerzijde op.
Luister | Dril
Je bent nu in het Dril. Deze buurt met zijn houten huisjes, vele water en ophaalbrug was populair onder de schilders.
Luister | Dril
Je bent nu in het Dril. Deze buurt met zijn houten huisjes, vele water en ophaalbrug was populair onder de schilders.
Loop tot ongeveer tien meter van de Drilbrug en bekijk dan eens het schilderij van Cor Oel in de app. Je staat nu namelijk op de plek waar deze kunstenaar zo’n honderd jaar geleden dit meesterwerkje maakte. Zie je de verschillen tussen nu en toen?
Rare naam voor een buurt eigenlijk, het Dril. Wil je weten hoe deze wijk aan zijn naam komt? Speel dan de quiz in het menu.
Houd het water aan uw rechterhand en volg de weg tot het gele ophaalbruggetje.
Luister | Het gele bruggetje
Ophaalbruggen… de schilders die bij ons over de vloer kwamen, waren er dol op. Een ophaalbrug is natuurlijk erg pittoresk en typisch Hollands.
Luister | Het gele bruggetje
Ophaalbruggen… de schilders die bij ons over de vloer kwamen, waren er dol op. Een ophaalbrug is natuurlijk erg pittoresk en typisch Hollands.
En het voetgangersbruggetje dat je verderop ziet liggen had ook nog eens een opvallende gele kleur. Daarom hebben veel schilders het vereeuwigd. Bijvoorbeeld Jan Rinke. Bekijk zo eens zijn kleurrijke schilderij op je telefoon.
Loop over het gele bruggetje rechtdoor het doolhof op en neem het 1e straatje links, dan sta je op een pleintje.
Luister | Het Doolhof
Gezellig ziet het er hier uit, vind je niet? De knusse huisjes, pleintjes en een wirwar aan smalle steegjes.
Luister | Het Doolhof
Gezellig ziet het er hier uit, vind je niet? De knusse huisjes, pleintjes en een wirwar aan smalle steegjes.
Het Doolhof, zoals we dit wijkje al jaren noemen, nodigt uit om eens rond te kijken. Toch wil ik je vragen om niet de zomaar tuinen en huisjes binnen te lopen. Hoe gezellig ook, het is een privéplek waar mensen wonen.
Steek het plein over en ga aan het einde van de straat links bij het gedenkteken van Jan Tol. Sla bij het beeldenwinkeltje rechtsaf richting de Sint Vincentiuskerk.
Luister | Sint Vincentiuskerk
Jarenlang legden mijn katholieke dorpsgenoten elke zondag een kilometerslange tocht naar Edam af om de mis bij te wonen.
Luister | Sint Vincentiuskerk
Jarenlang legden mijn katholieke dorpsgenoten elke zondag een kilometerslange tocht naar Edam af om de mis bij te wonen.
Tot 1860 hadden we hier namelijk geen katholieke kerk. Gelukkig is toen deze Vincentiuskerk gebouwd.
Zoals je ziet, ligt de kerk dicht bij het IJsselmeer. De pastoor heeft dan ook niet altijd droge voeten gehouden…. In 1916 zijn de kerk en de huizen er omheen getroffen door een grote watersnoodramp. Ik weet het nog goed, de kleine huisjes stonden tot aan de bovenverdieping onder water. Het was een vreselijke situatie. Een deel van de bewoners van de huizen hebben we gelukkig kunnen opvangen in mijn hoger op de dijk gelegen hotel, totdat het waterniveau weer gedaald was. Ik kon mijn dorpsgenoten toch niet aan hun lot overlaten?
Wanneer je het schilderij van Hermanus van der Haar op het scherm bekijkt, zie je hoe hoog het water stond in 1916.
De kerk is alleen in de zomermaanden open voor toeristen, neem dan gerust een kijkje.
Vervolg je weg door rechts langs de kerk te lopen en ga dan over de eerstvolgende ophaalbrug omhoog, de dijk op.
Luister | Noordeinde
We zijn weer aangekomen op de dijk bij het IJsselmeer. Kijk eens rustig over het water. Zie je Marken liggen in de verte?
Luister | Noordeinde
We zijn weer aangekomen op de dijk bij het IJsselmeer. Kijk eens rustig over het water. Zie je Marken liggen in de verte?
In mijn tijd was dit nog een eiland. Toen kon je alleen vanaf Volendam met vissersboten meevaren naar Marken. Tegenwoordig is het voormalige eiland via een dijk verbonden met het vasteland.
Wanneer je rechts van de dijk kijkt, zie je Volendam liggen. Vanuit dit perspectief heeft een bekende Volendamse hobby-schilder de dijk geschilderd na een zware sneeuwstorm. We kennen deze schilder trouwens beter als ‘palingsound’-zanger. Wil je weten welke Volendamse zanger dit schilderij heeft gemaakt? Speel dan de quiz.
Volg de weg naar rechts, richting de winkels.
Luister | Toerisme
De schilders hebben veel betekend voor ons dorp. Volendam heeft eigenlijk zijn wereldwijde bekendheid aan hen te danken. Hun kunstwerken van Volendamse vissersvrouwen, platbodems en vergezichten gingen de hele wereld over.
Luister | Toerisme
De schilders hebben veel betekend voor ons dorp. Volendam heeft eigenlijk zijn wereldwijde bekendheid aan hen te danken. Hun kunstwerken van Volendamse vissersvrouwen, platbodems en vergezichten gingen de hele wereld over.
Samen met hun enthousiaste verhalen over de mooie tijd die ze hier hebben gehad. Zo werden de kunstwerken eigenlijk de eerste toeristenbrochures voor Volendam. En verkochten de schilders niet alleen hun creaties, maar ook het dorp! Bovendien wilden de schilders graag Volendamse kleding en attributen mee naar huis nemen. Of foto’s van mensen in klederdracht die ze konden gebruiken voor hun schilderijen. Zo ontstonden de eerste souvenirwinkels en de plekken waar toeristen zich kunnen laten fotograferen in Volendams kostuum.
De toeristenwinkeltjes zijn er inmiddels al jaren. Dat is maar goed ook, want sinds de vissers verdwenen zijn, zorgen de toeristen dat er geld in het laatje komt. Eigenlijk waren de kunstschilders de eerste echte toeristen.
Ook nu nog komen er schilders naar Volendam. En zij schilderen vaak de toeristen. Bijvoorbeeld hoe ze langs de winkels struinen of verkleed in Volendamse klederdracht op de foto gaan. Dat zie je op een paar van de recentere schilderijen uit mijn collectie. Bekijk deze zo eens op je smartphone.
Volg de weg langs de winkels totdat je weer bij hotel Spaander bent.
Luister | Einde Volendam Kunstenaarsdorp
We zijn weer aangekomen bij mijn hotel. Ik hoop dat je net zoveel hebt genoten van mijn dorp en de schilderijen als mijn kunstzinnige gasten.
Luister | Einde Volendam Kunstenaarsdorp
We zijn weer aangekomen bij mijn hotel. Ik hoop dat je net zoveel hebt genoten van mijn dorp en de schilderijen als mijn kunstzinnige gasten.
Wil je de schilderijen die je hebt bekeken tijdens de tour in het echt zien? Dat kan, want de meesten hangen in hotel Spaander aan de muur. Loop zo gerust eens een rondje door mijn hotel om de schilderijen van bijvoorbeeld de visafslag, de botters, het ophaalbruggetje en de onder water staande kerk met eigen ogen te bekijken.
Wil je ook andere stadjes of het weidse platteland in deze regio beter leren kennen? Bekijk dan andere (audio)tours op onze website!
